Κόστος παραγωγής σκληρού σίτου και δυνατότητες μείωσης του – Μέρος 2ο
Συνεχίζω από το προηγούμενο άρθρο για τη λίπανση του σκληρού σίτου.
Στην Εικόνα 2 φαίνονται τα στάδια ανάπτυξης του σιταριού και η κόκκινη γραμμή δείχνει την απορρόφηση αζώτου από το έδαφος. Τα μπλε βελάκια δείχνουν τους χρόνους εφαρμογής της λίπανσης όπως συνηθίζει ο αγρότης σε ένα από τα πειράματα που κάναμε και με πράσινο αυτό που εφαρμόσαμε εμείς. Σημειώνω ότι στα πειράματα που κάναμε χωρίζαμε τα χωράφια σε δύο και στο μισό εφάρμοζε ο αγρότης την τακτική του και στο άλλο εφαρμόζαμε εμείς τις ορθές κατά τη γνώμη μας πρακτικές. Στο προηγούμενο άρθρο εξήγησα τη χρησιμότητα της βασικής λίπανσης.
Από το Φεβρουάριο με την άνοδο της θερμοκρασίας και τη μεγαλύτερη μέρα αρχίζει η έντονη ανάπτυξη της φυτού και όπως φαίνεται χρειάζεται μεγάλες ποσότητες αζώτου μέχρι τα μέσα – τέλος Απριλίου για να δημιουργήσει μεγάλο σκελετό ως βάση υψηλής παραγωγής. Επομένως μια επιφανειακή λίπανση το Φεβρουάριο είναι απαραίτητη. Στις αρχές Απριλίου το στάρι βγάζει το στάχυ και αναπτύσσει το σπόρο. Ένα στοιχείο που προκύπτει από τη διεθνή έρευνα είναι ότι η τροφοδοσία του σπόρου και κυρίως η πρωτεΐνη του παράγεται από άζωτο που βρίσκει το φυτό στο έδαφος. Εάν δεν υπάρχει αρκετό τότε η παραγωγή έχει χαμηλή ποιότητα καθώς έχει χαμηλές πρωτεΐνες ένα σημαντικό στοιχείο που κάνει την υψηλή ποιότητα των ζυμαρικών. Επομένως χρειαζόμαστε και μια δεύτερη επιφανειακή αζωτούχο λίπανση κάτι που οι αγρότες συνήθως για να κάνουν οικονομία δεν κάνουν με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές χρονιές κακής ποιότητας σκληρό σιτάρι. Θεωρούμε τη δεύτερη δόση λίπανσης απαραίτητη εκτός από χρονιές με πολύ ξηρή άνοιξη οπότε η έλλειψη βροχών μας δίνει μικρές αποδόσεις και το άζωτο δεν εκπλύνεται και ίσως επαρκεί.
Τελευταία έχουν εμφανιστεί στην αγορά λιπάσματα αργής αποδέσμευσης του αζώτου αλλά και οργανικά λιπάσματα. Επίσης προτείνεται η χρήση διαφυλλικής αζωτούχου λίπανσης που φαίνεται να είναι ωφέλιμη σε ξηρές χρονιές. Τα θέματα αυτά ελπίζουμε να μελετήσουμε τα επόμενα έτη και να έχουμε αποτελέσματα που φυσικά θα ανακοινώσουμε.
Εφαρμογή Γεωργίας ακριβείας.
Η ΓΑ είναι μια μέθοδος διαχείρισης αγροκτημάτων με βάση τα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις υποτεμαχίων ενός αγρού. Μπορεί χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες να προσθέσει για παράδειγμα λίπασμα εκεί που χρειάζεται. Στην Εικόνα 3 φαίνεται η περιεκτικότητα ενός αγρού σε φωσφόρο. Είναι εμφανές ότι το Βόρειο (απάνω) τμήμα έχει περισσότερο από το Νότιο. Ομοιόμορφη εφαρμογή σημαίνει είτε περισσότερο φωσφόρο από ότι χρειάζεται το Βόρειο είτε ανεπαρκές για το Νότιο είτε κάποιο συνδυασμό. Μια διαφοροποιημένη εφαρμογή θα μας μειώσει το κόστος και θα δημιουργήσει καλύτερη ισορροπία στο χωράφι. Το ίδιο ισχύει για το άζωτο. Μπορούμε μετρώντας κάποιους δείκτες (βλάστησης) να διαφοροποιήσουμε τη λίπανση στα σημεία του χωραφιού και να επιτύχουμε μείωση του κόστους και καλύτερες αποδόσεις. Μια ομάδα νέων αποφοίτων του ΠΘ δημιούργησαν μια νεοφυή επιχείρηση που ανέπτυξε το σύστημα που φαίνεται στην Εικόνα 4. Αισθητήρες μπροστά από το τρακτέρ μετρούν το χρώμα των φυτών του σίτου και συγκρίνοντας το με μάρτυρες με πλήρη λίπανση, καθορίζουν τη δόση και την εφαρμόζουν αυτόματα με αλλαγή της ρύθμισης του λιπασματοδιανομέα.
Το πρωτότυπο μηχάνημα που κατασκευάστηκε, δοκιμάστηκε τη χρονιά που μας πέρασε με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ακολουθήθηκε η ίδια τακτική δοκιμών σε χωράφια αγροτών. Στο μισό χωράφι έγινε ομοιόμορφη εφαρμογή από το παραγωγό και στο άλλο η εφαρμογή με διαφοροποιημένες δόσεις. Τα αποτελέσματα φαίνονται στα διαγράμματα 1,2 και 3. Στο Δ1 φαίνεται ότι στα 4 χωράφια έγινε οικονομία αζώτου και μόνο στο ένα αυξήθηκε η ποσότητα. Η παραγωγή ήταν σε όλα μεγαλύτερη καθώς και ο βαθμός απόδοσης χρήσης του αζώτου. Ένα γενικό συμπέρασμα μας δίνει μείωση του αζώτου κατά περίπου 20% (περίπου 4,5 €/στρ) και μια μικρή αύξηση της παραγωγής κατά 5% περίπου. Στην Εικόνα 5 φαίνονται τα δύο μισά ενός χωραφιού. Το τμήμα με τη διαφοροποιημένη λίπανση είναι σαφώς πιο ομοιόμορφο από αυτό με την ομοιόμορφη.
Μια άλλη εφαρμογή της ΓΑ είναι η χάραξη του χωραφιού και η ελεγχόμενη κυκλοφορία στο χωράφι. Έρευνα για τις κινήσεις των μηχανημάτων μετά τη κατεργασία του εδάφους έδειξε ότι με τις επόμενες κινήσεις των τρακτέρ οι τροχοί περνούν πάνω από το 80% του χωραφιού.
Η χάραξη του χωραφιού γίνεται από τη σπαρτική μηχανή που μπορεί να ρυθμιστεί και να κλείνει δύο μετρητικούς μηχανισμούς στο εύρος των τροχών του τρακτέρ κάθε ορισμένα ανεβοκατεβάσματα της μηχανής. Αυτό καθορίζεται από το πλάτος εργασίας των μηχανημάτων του γεωργού. Αν για παράδειγμα το ψεκαστικό και ο λιπασματοδιανομέας είναι για 18 μέτρα και το πλάτος εργασίας της μηχανής είναι 3 μέτρα τότε οι μηχανσισμοί κλείνουν κάθε 6 ανεβοκατεβάσματα της σπαρτικής. Υπάρχει δυνατότητα να χαράξουμε το χωράφι και κατά τη σπορά με δίσκους αν προβλέπουμε επεμβάσεις πριν φυτρώσει το σιτάρι (πχ ψεκασμό για σκουλήκι). Χάραξη του αγρού εξασφαλίζει σημαντικά πρακτικά οφέλη για τον παραγωγό:
- Κάνει τις λιπάνσεις και τους ψεκασμούς να έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια εφαρμογής. Ούτε διπλοπεράσματα ούτε κενά για να μας κοροϊδεύουν οι γείτονες με προφανή μείωση του κόστους.
- Αποτρέπει τη συμπίεση του εδάφους που συμβάλλει στην αύξηση των αποδόσεων και περιορίζει την ανάγκη για κατεργασία εδάφους
- Δημιουργεί «δρόμους» για κίνηση των τρακτέρ σε συμπιεσμένο έδαφος επομένως δυνατότητα να εργαστεί και σε σχετικά υγρές συνθήκες χωρίς να κάνει ζημιά στη καλλιέργεια. Σκεφτείτε πόσο ωφέλιμο είναι αυτό σε υγρές περιόδους την άνοιξη που θα μας επιτρέψει να λιπάνουμε σε κάθε μικρή περίοδο χωρίς βροχή. Ιδιαίτερα σημαντική σε χρονιές όπως το 2015-16 που θα μπορούσαμε να κάνουμε και συμπληρωματική λίπανση στις αρχές Απριλίου για να έχουμε εκτός από μεγάλη απόδοση και υψηλή ποιότητα.
- Επιτρέπει επίσης να έχουμε τρακτέρ με τροχούς μικρού πλάτους και χαμηλού κόστους.
- Προφανώς τα μικρά κενά ανά 12 και περισσότερα μέτρα δεν θα επηρεάσουν την απόδοση καθώς οι διπλανές σειρές θα καλύψουν το κενό.
Φυτοπροστασία. Η καταπολέμηση των ζιζανίων αλλά και τα τελευταία χρόνια ασθενειών είναι ένα πρόβλημα με αρκετό κόστος. Ένα πρώτο στοιχείο που πρέπει να προβάλλω είναι η ευεργετική επίδραση των αμειψισπορών και στα δύο προβλήματα. Η χρήση μακροχρόνιων και καλά σχεδιασμένων αμειψισπορών θα μειώσει τους πληθυσμούς των ζιζανίων και θα περιορίσει τις προσβολές. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι μακροχρόνιες μονοκαλλιέργειες δημιουργούν μεγάλα αποθέματα σπόρων ζιζανίων στο έδαφος τα οποία θα μειωθούν σταδιακά από συνδυασμό αμειψισπορών και ζιζανιοκτόνων. Η καλή γνώση των ζιζανίων του χωραφιού θα ορίσει και τα ζιζανιοκτόνα που θα χρησιμοποιήσουμε. Για τις ασθένειες τα πράγματα είναι διαφορετικά. Γενικά οι εδαφοκλιματικές συνθήκες μας δεν ευνοούν ασθένειες στα σιτηρά. Για αυτό και σπάνια έχουμε προβλήματα. Αυτό δεν δικαιολογεί προληπτικούς ψεκασμούς που επιβαρύνουν το κόστος. Υπάρχουν όμως λογισμικά (προγράμματα που βοηθούν τους αγρότες στη λήψη αποφάσεων) που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά με προβλέψεις για την εκδήλωση ασθενειών. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι το granoduro.net. Το λογισμικό αναπτύχθηκε στην Ιταλία και έχει μεταφερθεί στη ψώρα μας που δοκιμάστηκε με επιτυχία για τρία χρόνια και τώρα μεταφράστηκε στα Ελληνικά και είναι στη διάθεση των αγροτών. Τα σύστημα αναπτύσσεται στη χώρα μας σε συνεργασία με τη MISKO και εγκαθιστά μετεωρολογικούς σταθμούς σε περιοχές συνδεδεμένους με το κεντρικό σύστημα του λογισμικού. Με βάση πληροφορίες που εισάγει ο αγρότης (περιοχή, τύπος εδάφους, ποικιλία, χρόνος σποράς κλπ) το λογισμικό τον «συμβουλεύει» πότε να λιπάνει ή πότε έχει κίνδυνο εκδήλωσης ασθένειας. Πριν τρία χρόνια (όταν το πρωτοδοκιμάσαμε) όταν είχαμε στη Θεσσαλία προσβολή από σεπτόρια το πρόγραμμα μας έδινε κόκκινο συναγερμό που αν το χρησιμοποιούσαμε θα μειώναμε τη ζημιά. Επομένως υπάρχουν εργαλεία που μπορούν να συμβάλλουν στην αποτροπή ζημιών από ασθένειες και δεν χρειάζονται προληπτικοί ψεκασμοί που αυξάνουν το κόστος. Φυσικά και εδώ υπάρχουν οι νέες τεχνολογίες με τα μικρά ελικοπτεράκια χωρίς χειριστές (drones) που μπορούν να κάνουν διάγνωση των ασθενειών και των ζιζανίων και να μας βοηθήσουν να πάρουμε σωστές αποφάσεις και τις κατάλληλες ενέργειες. Φυσικά όταν οι προσβολές περιορίζονται σε ορισμένα σημεία του χωραφιού ψεκαστικά πάνω σε drones μπορούν να ψεκάζουν τοπικά με σημαντική ωφέλεια για τη τσέπη μας και το περιβάλλον.
Άρδευση. Η άρδευση σε χρονιές με πολύ ξηρή άνοιξη βοηθά σημαντικά στην επίτευξη υψηλών αποδόσεων. Αντίθετα δεν φαίνεται να πληρώνει το κόστος σε υγρές χρονιές. Όταν η άνοιξη είναι ξηρή ένα πότισμα στο τέλος Μαρτίου με αρχές Απριλίου βοηθά σημαντικά. Εννοείται ότι όταν ποτίζουμε καλά είναι να αυξάνουμε και την αζωτούχο λίπανση για να έχουμε μεγαλύτερη παραγωγή και καλή ποιότητα. Στη περίοδο αυτή δεν έχουμε προβλήματα από μεγάλη δόση νερού. Δεν πρέπει να ποτίζουμε όταν γίνεται η γονιμοποίηση. Εκεί που χρειάζεται προσοχή είναι το πότισμα αργότερα καθώς αν συνδυαστεί με υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσει ασφυξία (αυτό που αγρότες λένε «βράσιμο») στα φυτά και να κάνει ζημιά. Τι συμβαίνει; Όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές η τεράστια βιομάζα των φυτών διαπνέει έντονα και απαιτεί μεγάλη τροφοδοσία με νερό από τη ρίζα. Η ρίζα των φυτών έχει ένα χαρακτηριστικό. Για να λειτουργήσει χρειάζεται οξυγόνο που παίρνει από το γύρω χώρο και όχι άμεσα από την ατμόσφαιρα ή το υπέργειο τμήμα των φυτών. Εάν επομένως προκληθεί πλημμύρα με το νερό τότε οξυγόνο δεν υπάρχει, η ρίζα δεν μπορεί να λειτουργήσει και να τροφοδοτήσει το υπέργειο τμήμα και το φυτό κιτρινίζει και χάνεται. Επομένως χρειάζεται προσοχή να αποφύγουμε τέτοια φαινόμενα. Και να μη ξεχνάμε ότι το πότισμα προκαλεί μικρή καθυστέρηση στη ωρίμανση που αν συμπιέσει με ένα λίβα ή μεγάλη ζέστη μπορεί να κάνει ζημιά.
Είναι προφανές ότι αν εφαρμόσουμε όλες τις πιο πάνω προτάσεις το κόστος παραγωγής μπορεί να μειωθεί σημαντικά. Ο Πίνακας 2 δίνει αυτή τη μείωση χωρίς να αφαιρέσω τη φυτοπροστασία.
Πίνακας 2. Κόστος παραγωγής σκληρού σίτου με μειωμένες εισροές
| Καλλιεργητικές πρακτικές | Κόστος χαμηλό €/στρ | Κόστος υψηλό €/στρ |
| Κατεργασία εδάφους | 0 | 0 |
| Όργωμα | ||
| Δύο δισκοσβάρνες | ||
| Σπορά | 6 | 6 |
| σπόρος | 12 | 12 |
| Λίπανση βασική | ||
| Εφαρμογή | ||
| λίπασμα | ||
| Λίπανση επιφανειακή α | 6 | 6 |
| Εφαρμογή | ||
| λίπασμα | ||
| Λίπανση επιφνειακή β | 6,8 | 6,8 |
| Εφαρμογή | 2 | 2 |
| λίπασμα | ||
| Ζιζανιοκτονία | 0,60 | 2 |
| σκεύασμα | 5 | 5 |
| Ψεκαστικό | 2 | 2 |
| Ψεκασμός ασθένειες σκεύασμα | 1,5 | 4 |
| Ψεκαστικό | 2 | 2 |
| Άρδευση | 10 | 15 |
| Συγκομιδή | 10 | 10 |
| Διαχείριση αχύρου |
||
| Σύνολο |
63,9 | 72,8 |
Είναι προφανές ότι το κόστος μπορεί να μειωθεί κάτω από τα 60 €/στρέμμα αν αφαιρέσουμε το κόστος φυτοπροστασίας. Και φυσικά τα ερώτημα που έρχεται είναι: πρέπει να προσπαθήσουμε; Θα απαντήσω καταφατικά.
Συμπεράσματα
- Η εφαρμογή της αζωτούχου λίπανσης σε δύο δόσεις είναι απαραίτητη για καλή ποιότητα του προϊόντος.
- Οι νέες τεχνολογίες και η ΓΑ μπορούν να δώσουν λύσεις καλύτερης διαχείρισης και μείωσης κόστους παραγωγής.
- Το κόστος φυτοπροστασίας μπορεί να μειωθεί με χρήση αμειψισπορών αλλά και με κατάλληλο λογισμικό που βοηθά στη λήψη αποφάσεων
- Η άρδευση στις ξηρές χρονιές μπορεί να αυξήσει τις αποδόσεις με αποδεκτό κόστος.
Το άρθρο αυτό προέρχεται από υλικό που παρουσιάστηκε στην ενημέρωση – συζήτηση με αγρότες που οργανώθηκε από το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO στο πλαίσιο των δράσεων του. Το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO είναι μια δράση προς του αγρότες, που θα τους βοηθήσει να βελτιώσουν τις καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούν για να πετύχουν υψηλές παραγωγές και ποιότητα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος και τις μικρότερες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.