Κόστος παραγωγής σκληρού σίτου και δυνατότητες μείωσης του – Μέρος 1ο

Εισαγωγή

Οι Έλληνες αγρότες ασχολούνται περισσότερο με τη παραγωγή και τη τιμή των προϊόντων τους και ελάχιστα ή καθόλου με το κόστος παραγωγής.  Αυτό είναι παράδοξο καθώς το κέρδος τους είναι η διαφορά της είσπραξης μείον το κόστος. Η είσπραξη δηλαδή η παραγωγή επί την τιμή εξαρτώνται σχετικά λίγο από τον ίδιο.  Η παραγωγή επηρεάζεται σημαντικά από τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν στη διάρκεια της βλαστικής περιόδου και ιδιαίτερα της άνοιξης ενώ οι καλλιεργητικές πρακτικές έχουν επίσης μία σημαντική επίδραση ιδιαίτερα στα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Οι τιμές όπως είναι γνωστό καθορίζονται από τις διεθνείς τιμές του προϊόντος και ελάχιστα μπορούν να επηρεαστούν από τον ίδιο. Αντίθετα το κόστος είναι κάτι που κυρίως επηρεάζεται από τις αποφάσεις του ίδιου του αγρότη καθώς έχει εναλλακτικές δυνατότητες να εφαρμόσει καλλιεργητικές πρακτικές με διαφορετικό κόστος και να το διαμορφώσει. Θεωρώ ότι με την ανάπτυξη της συμβολαιακής  γεωργία ο αγρότης έχει μπροστά του μια τιμή του προϊόντος και πρέπει να διαμορφώσει το κόστος ώστε να επιτύχει το μέγιστο κέρδος. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να συζητήσει το κόστος παραγωγής σκληρού σίτου καθώς και τις δυνατότητες μείωσής του με τη χρήση κατάλληλων καλλιεργητικών πρακτικών. Στόχος είναι να βοηθηθούν οι αγρότες να πάρουν τις σωστές αποφάσεις  για το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Κόστος παραγωγής ενός προϊόντος

Ο υπολογισμός του κόστους είναι μια δύσκολη εργασία. Έχουμε δαπάνες που μπορούν να προστεθούν με βάση τις τιμές της αγοράς. Τέτοιες είναι ο σπόρος, τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα.  Βέβαια οι τιμές της αγοράς δεν είναι παντού οι ίδιες αλλά πάντα υπάρχει μια ενδεικτική τιμή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Ιδιαίτερα με τα ανεβοκατεβάσματα του ΦΠΑ στα χρόνια της κρίσης το πρόβλημα οξύνεται  Όταν όμως πάμε να υπολογίσουμε το κόστος χρήσης ενός γεωργικού μηχανήματος ή της άρδευσης η εκτίμηση απαιτεί μια σειρά από παραδοχές που διαφέρουν από αγρόκτημα σε αγρόκτημα. Παραδοχές όπως ο χρόνος χρήσης των μηχανημάτων κάθε έτος μπορεί να πολλαπλασιάσει το κόστος των αποσβέσεων. Το βάθος άντλησης του νερού και η χρήση πετρελαίου ή επιδοτημένου ηλεκτρικού ρεύματος κάνουν επίσης τις διαφορές μεγάλες. Για να αποφευχθούν τα προβλήματα αυτά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις τιμές που οι επαγγελματίες  ιδιοκτήτες γεωργικών μηχανημάτων χρεώνουν για τις εργασίες αυτές. Παρ’ όλο που υπάρχει και εδώ διακύμανση τιμών η προσέγγιση είναι ευκολότερη καθώς οι τιμές δεν αποκλίνουν σημαντικά. Μια τέτοια προσέγγιση δίνεται στο Πίνακα 1. Οι εργασίες που καταγράφονται είναι αυτές που χρησιμοποιεί η πλειοψηφία των αγροτών σήμερα με παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή. Ειδικότερα οι αγρότες δεν εφαρμόζουν συστηματικές αμειψισπορές. Είναι ένα από τα τραγικά αποτελέσματα της επιλογής της χώρας με την είσοδο στην ΕΕ, δηλαδή της μεγιστοποίησης των επιδοτήσεων από την ΕΕ αντί για ανάπτυξη μιας παραγωγικής γεωργίας. Τελικά δύο καλλιέργειες με υψηλές επιδοτήσεις, το βαμβάκι και το σκληρό σιτάρι κατέληξαν να είναι οι κύριες μονοκαλλιέργειες σε πολλές περιοχές της χώρας.  Ξεχάσαμε τα ψυχανθή και πολλές καλλιέργειες υψηλής αξίας (οπωροκηπευτικά). Η νέα ΚΑΠ επιβάλει αμειψισπορές αλλά και πάλι το Υπουργείο ήταν άτολμο.

Το όργωμα σε βάθος 25 εκατοστά και πάνω ακολουθούμενο από 2 σβάρνες  είναι ο κανόνας για τη προετοιμασία της σποροκλίνης. Βασική λίπανση με άζωτο και φωσφόρο είναι επίσης ο κανόνας.  Ακολουθεί σπορά συνήθως με σπόρο περισσότερο από ότι χρειάζεται πολλές φορές με σπαρτικές κακής ποιότητας ή κακοσυντηρημένες. Πολλοί  αγρότες χρησιμοποιούν ακόμα και τους φυγοκεντρικούς λιπασματοδιανομείς τους για ευκολία με χαμηλή ποιότητα διανομής του σπόρου ιδιαίτερα αν ο λιπασματοδιανομέας είναι κακής ποιότητα και κακοσυντηρημένος. Η επιφανειακή λίπανση γίνεται συνήθως  σε μια ή δύο δόσεις. Ακολουθούν η φυτοπροστασία (ζιζανιοκτονία και καταπολέμηση ασθενειών). Ορισμένοι αγρότες ποτίζουν τα σιτάρια τους τις ξηρές χρονιές και ακολουθεί η συγκομιδή. Μια ποσοτικοποίηση των πρακτικών αυτών και η κοστολόγησή τους φαίνεται στον Πίνακα 1 που δίνει μια τιμή 90 έως 100 €/ στρέμμα που για να καλυφτεί με τις σημερινές τιμές χρειάζεται παραγωγή σχεδόν  500 κιλών/στρέμμα. Στις τελευταίες δύο στήλες του Πίνακα 1 φαίνεται το συνολικό κόστος για κάθε ενέργεια και η αντιστοιχία με παραγωγή σίτου για τιμή 200€/τόνο.

Πίνακας 1. Κόστος παραγωγής σκληρού σίτου με συμβατική καλλιέργεια

Καλλιεργητικές πρακτικές Κόστος Είδος Δόσεις Κόστος Κόστος χαμηλό Κόστος υψηλό Σύνολα Αντιστοιχία σε παραγωγή
€/στρ Κιλά/στρ €/τ €/στρ €/στρ €/στρ Κιλά/στρ
Κατεργασία εδάφους 21 105
Όργωμα 15 15 15
Δύο δισκοσβάρνες 6 6 6
Σπορά 3 3 3 15 75
Σπόρος 20 600 12 12
Λίπανση βασική 20-10-0 15 300 4,5 4,5 23,3 116
Εφαρμογή 2 2 2
λίπασμα
Λίπανση επιφανειακή α 26-0-0 20 300 6 6
Εφαρμογή 2 2 2
λίπασμα
Λίπανση επιφανειακή β 34-0-0 20 340 6,8 6,8
Εφαρμογή 2 2 2
λίπασμα
Ζιζανιοκτονία πλατύφυλλα 0,60 2 9 45
σκεύασμα
αγριοβρώμη 5 5
ψεκαστικό 2 2 2
Ψεκασμός ασθένειες
σκεύασμα 1,5 4 6 30
ψεκαστικό 2 2 2
Άρδευση 1 10 15 15 75
Συγκομιδή 10 10 10 50
Διαχείριση αχύρου
Σύνολο
90,4 99,3 496

Είναι προφανές ότι το κόστος εμφανίζεται υψηλό αλλά δεν αμφιβάλω ότι πολλοί αγρότες  πλησιάζουν αυτά τα επίπεδα παρ’ όλο που ίσως δεν το συνειδητοποιούν. Γιατί συνήθως ξεχνούν τις αποσβέσεις του εξοπλισμού τους.

Το ερώτημα που θέλω να θέσω είναι αν μπορούμε να συμπιέσουμε το κόστος παραγωγή και να αυξήσουμε τα κέρδη μας. Θα προσπαθήσω όσο συντομότερα μπορώ να δώσω κάποιες απαντήσεις.

Αμειψισπορές: με τη νέα ΚΑΠ πλέον οι αγρότες είναι υποχρεωμένοι να την εφαρμόσουν. Πρέπει να τις σχεδιάσουν  σωστά με φυτά με βαθιές και αβαθείς ρίζες για να εκμεταλλευόμαστε όλα τα στρώματα του εδάφους. Τα ψυχανθή θα μας δώσουν άζωτο στο έδαφος που δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα με αντίστοιχη εξοικονόμηση κόστους. Σίγουρα θα μας μειώσουν προσβολές κάθε μορφής.

Κατεργασία εδάφους: Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο περιθώριο βελτίωσης καθώς μπορούμε να σπείρουμε χωρίς καμία κατεργασία χρησιμοποιώντας ειδικές σπαρτικές για ακαλλιέργεια (Εικόνα 1 και Εικόνα 2).

Εικόνα 1. Σπαρτική για ακαλλιέργεια και ποιότητα φυτρώματος (του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας).
Εικόνα 2. Σπαρτική για ακαλλιέργεια και ποιότητα φυτρώματος (του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας).
Εικόνα 3. Ακαλλιέργεια.

 

 

 

 

 

 

 

Οι μηχανές αυτές και η ακαλλιέργεια παρουσιάζουν πολλά πλεονεκτήματα για χειμερινές καλλιέργειες όπως:

  1. Περιορίζει την αποδόμηση της οργανικής ουσίας που γίνεται με το όργωμα  και συμβάλει στην αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους, στοιχείο σημαντικό για τη γονιμότητα του εδάφους και την υγεία του.
  2. Η εργασία γίνεται ταχύτατα. Η μηχανή σπέρνει με ταχύτητα 8-10 χιλιόμετρα την ώρα που με ένα πλάτος 3 μέτρων μπορεί να σπείρει 15-20 στρέμματα την ώρα ανάλογα με το σύστημα πλήρωσης με σπόρο που έχουμε.
  3. Η μηχανή μπορεί να σπείρει νωρίς ακόμα και πριν από τις βροχές  και ο σπόρος να φυτρώσει με τις πρώτες βροχές. Αυτό δίνει μεγάλο χρόνο λειτουργίας και μια τέτοια μηχανή μπορεί εύκολα να σπέρνει περισσότερα από 3000 στρέμματα το χρόνο. Η μηχανή κάνει πολύ καλής ποιότητας σπορά και δίνει καλό φύτρωμα.

 

Τα πλεονεκτήματα αυτά αποδείχτηκαν σε σειρά πειραμάτων που έγιναν στο Πανεπιστήμια Θεσσαλίας αλλά και σε συνεργασία με τη MISKO σε χωράφια αγροτών στη περιοχή του Βελεστίνου. Βεβαίως η μηχανή της εικόνας κοστίζει 40.000€ περίπου και για να έχει χαμηλό κόστος  πρέπει να σπέρνει τα 3000 στρέμματα το χρόνο. Οπότε, με αξία μείον την υπολειμματική (αξία για μέταλλα στο τέλος) 36.000€ και περίπου 14.000 για τόκους (8% επιτόκιο και 5 χρόνια) έχουμε 50.000€ και μια γενική επισκευή άλλες 10.000€ σύνολο 60.000€ ή για 30.000 στρέμματα  2€/στρέμμα. Η δυσκολία βρίσκεται στη συνεννόηση μεταξύ των αγροτών όχι στις διαθέσιμες λύσεις. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε μόνοι μας καθώς δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για να είμαστε ανταγωνιστικοί.

Σπορά. Είναι κρίσιμο σημείο η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας για τη περιοχή αλλά και με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που  ζητά η βιομηχανία ζυμαρικών για να παράγει τα υψηλής ποιότητας ζυμαρικά που επιθυμεί ο καταναλωτής. Παρ’ όλο που πολλοί αγρότες χρησιμοποιούν μη πιστοποιημένο σπόρο και σπέρνουν μεγαλύτερες ποσότητες στο στρέμμα θα πω ότι η τακτική αυτή δεν είναι σωστή. Καθώς ο πιστοποιημένος σπόρος  έχει τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας που επιλέγουμε, έχει υψηλή και εγγυημένη φυτρωτική ικανότητα, δεν περιέχει ξένους σπόρους ενώ έχει μια σχετική προστασία από ασθένειες. Για το σιτάρι θέλουμε στο τέλος να έχουμε γύρω στα 700.000 φυτά στο στρέμμα δηλαδή 700.000 στάχυα. Δεδομένου ότι το σιτάρι αδελφώνει και η κάθε ποικιλία δίνει περισσότερα ή λιγότερα αδέλφια μπορούμε να υπολογίσουμε τους σπόρους που θα σπείρουμε. Για τη ποικιλία SVEVO που χρησιμοποιήσαμε στα πειράματα και επιβάλλει στα συμβόλαια η MISKO, τα αδέλφια είναι κατά μ.ο 1,75 επομένως σπορά 450.000 σπόρων είναι αρκετή. Με βάση το βάρος 1000 σπόρων που υπάρχει στο καρτελάκι μπορούμε με ακρίβεια να υπολογίσουμε τη ποσότητα του σπόρου κάνοντας λίγες διορθώσεις για τυχόν κακή προετοιμασία του χωραφιού ή κακές καιρικές συνθήκες ή αυξημένη πιθανότητα για σκουλήκι (σε μονοκαλλιέργειες σιταριού).  Υπάρχουν επίσης ειδικές περιοχές με προβλήματα στο φύτρωμα αλλά αυτή είναι η εξαίρεση. Το μεγαλύτερο κόστος του πιστοποιημένου σπόρου θα καλυφτεί τόσο από τη καλύτερη απόδοση και ποιότητα αλλά και από την αυξημένη φέτος επιδότηση.

Λίπανση. Εδώ είναι ένα από τα κλειδιά της υψηλής παραγωγής και ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος που θα διαπραγματευτώ στο επόμενο μέρος του άρθρου. Θα περιοριστώ εδώ στη βασική λίπανση. Είναι γνωστό ότι  το σιτάρι φυτρώνει λίγο πριν από τα Χριστούγεννα και μέχρι τον Ιανουάριο παραμένει μικρό λόγω χαμηλών θερμοκρασιών. Στο διάστημα αυτό οι απαιτήσεις σε άζωτο είναι πολύ μικρές ενώ το άζωτο που περισσεύει κινδυνεύει να εκπλυθεί από τις βροχές που κατά κανόνα είναι συγκεντρωμένες στο διάστημα αυτό. Εάν η προηγούμενη καλλιέργεια είναι ποτιστική ή ψυχανθές τότε υπάρχει πάντα υπολειμματικό άζωτο και δεν χρειάζεται βασική λίπανση με άζωτο. Θα εφαρμόσουμε μονό φωσφόρο αν χρειάζεται με βάση την ανάλυση του εδάφους. Αν το χωράφι έχει μονοκαλλιέργεια σιτηρών τα προηγούμενα χρόνια τότε προσθέτουμε λίγο άζωτο στη βασική λίπανση.

Από τα δύο στοιχεία που ανέλυσα φαίνεται ότι μπορούμε εύκολα να μειώσουμε σημαντικά το κόστος παραγωγής. Μπορούμε να απαλείψουμε τη κατεργασία του εδάφους με κέρδος 21 €/στρ ή 105 κιλά σιταριού.  Θα μπορούσαμε να μειώσουμε κατά 2€/στρ και τη βασική λίπανση. Συνολικά θα κερδίσουμε 115 κιλά σιτάρι το στρέμμα. Αλλά θα συνεχίσουμε σε επόμενο κείμενο.

Συμπεράσματα

  • Το κόστος παραγωγής σκληρού σίτου με τις ακολουθούμενες καλλιεργητικές πρακτικές είναι ιδιαίτερα υψηλό.
  • Είναι σημαντική η υιοθέτηση καλά σχεδιασμένων αμειψισπορών που να συμπεριλαμβάνουν  και ψυχανθή για εμπλουτισμό του εδάφους με άζωτο υψηλού κόστους.
  • Είναι δυνατή η μείωση κατά σημαντικά ποσά όπως από υιοθέτηση της ακαλλιέργειας που θα έχει επί πλέον σημαντικά οφέλη και για το έδαφος.
  • Η βασική λίπανση δεν είναι πάντα αναγκαία και πρέπει να δικαιολογείται από αναλύσεις εδάφους κυρίως για το φώσφορο.

 

Το άρθρο αυτό προέρχεται από υλικό που παρουσιάστηκε στην ενημέρωση – συζήτηση με αγρότες που οργανώθηκε από το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO στο πλαίσιο των δράσεων του. Το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO είναι μια δράση προς του αγρότες που θα τους βοηθήσει να βελτιώσουν τις καλλιεργητικές  πρακτικές που ακολουθούν για να πετύχουν υψηλές παραγωγές και ποιότητα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος και τις μικρότερες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

 

Γράφουν : Φάνης Γέμτος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Υπεύθυνος του Προγράμματος Ελληνικού Σίτου MISKO.
Email: gemtos@agr.uth.gr / programma.sitou.misko@gmail.com
Πηγή : Περιοδικό Γεωργία Κτηνοτροφία, Οκτώβριος 2017